Hollanda’da yapılan ve sonuçları bu yılın Mart ayında açıklanan bir araştırmada, birinci sefer insan kanında mikroplastiğe rastlanmıştı. Çalışmada, kan örneklerinde, içecek şişeler, besin ambalajları ve giysi üretiminde yaygın kullanılan PET plastik, besin ve mesken eserlerinin paketlenmesinde kullanılan polistiren ve plastik poşet üretiminde kullanılan polietilen tespit edilmişti.
Doç. Dr. Meral Yurtsever, TÜBİTAK (118Y515) projesi kapsamında poşet çayla demleme yapıldığında çaya poşetten ne kadar mikroplastik geçtiğini araştırdı.
Araştırmasında birtakım poşet çaylarda mikroplastiğe rastlayan Yurtsever, yaptığı açıklamada, “Ortalama olarak bir demlik poşetinden 13 bin mikroplastik parçacığın içeceğimize yani çaya geçtiğini gördüm. Burada benim incelemede kullandığım teknikle 3 mikrometre boyutuna kadar olan mikroplastik modüllerini tespit edebiliyoruz. Yani çaya 3 mikrometreyle 5 milimetre ortasında 13 bin kadar mikroplastiğin geçtiğini söyleyebiliriz.” dedi.
Yurtsever, çaydaki mikroplastikleri tespit ederken izlediği evreleri şöyle özetledi:
“Çayı olağanda demlediğimiz halde bir cam behere aldım fakat natürel ki içerisindeki çayı boşalttım, sadece poşeti. Poşeti çay üzere demledim ve daha sonra hidrojen peroksitle muamele ettikten sonra filtrasyonunu yaptım ve çayın içerisine düşen mikroplastikleri ‘Nil Red’ tekniğini uygulayarak daha görünür kıldım. Bu formda de tespit etmiş oldum.”
Selülozdan yapıldığı söylenen 11 demlik poşetinde plastik katkı tespit edildi
Araştırmada selüloz olarak bilinen, farklı markalarda 11 bardak poşeti ve 11 demlik poşeti incelediğini anlatan Yurtsever, demlik poşetlerin tamamının plastik ekli dokudan yapıldığını, bardak poşetlerin ise 4’ünün yüzde 100 selülozdan imal edildiğini, 7 adedinin ise plastik içerdiğini saptadığını söyledi. Yurtsever, “Benim incelediğim 11 demlik poşetinin tamamının plastikten imal edildiğini, plastik katkılı olduğunu ve bu plastiklerin de işte mesela polyester, polipropilen, polietilen olduğunu gördüm.” diye konuştu.
Yurtsever, son devirde piyasaya çıkan çubuk çaylar hakkında da şu ikazlarda bulundu:
“Bir de yeni jenerasyon yeni moda poşet çaylar var ancak poşet çay dediğim stick çaylar, kalem çay diye de geçiyor. Baktığımızda bunlar bir çubuk görünümünde ve delikleri var içinde de çay var. Bunu tahlil ettiğimizde polipropilen gereç ile kaplanmış olduğunu gördük ve bundan da içeceğimiz çaya plastik salımı oluyor.”
Küçük modüllere bölünse dahi plastiklerin hiçbir özelliğinin değişmediğini vurgulayan Yurtsever, yutulan yahut temas edilen mikroplastiklerin toksik tesire neden olduğunu aktardı.
Pekala hangi çayları tercih etmeliyiz?
Poşet çay yerine dökme çay kullanılmasını tavsiye eden Yurtsever, “Tüketicinin aslında çok ambalaj içermeyen eserlere yönelmesi daha yanlışsız olur. Dökme çayları tercih edebiliriz. Poşet çaylar, tamam, pratikliği inkar edilemez lakin nitekim etrafa ve beşere tesirleri ve yükü olabilir. Yalnızca mikroplastik kirliliği açısından değil. Poşet çayları düşündüğümüzde o ek poşet, etiket, zımba ya da yapıştırıcı, pamuk iplik vs. düşündüğümüzde ekstradan çöp üretmiş oluyoruz ancak dökme çay kullandığımızda direkt onu alıp bir çaydanlıkta demliyoruz.” dedi.
“Lütuf üzere hayatımıza girdi ancak şu anda bela”
Plastiklerin birinci üretildiği günden beri hafiflik, esneklik, dayanıklılık, kolay işlenebilirlik, âlâ elektrik ve ısı yalıtkanlığı ve ucuzluğu üzere çeşitli özelliklerinden ötürü mucizevi unsurlar olarak değerlendirildiğini anlatan Yurtsever, tüm bu sebeplerden plastik kullanımında çoka kaçıldığını, bunun da etraf kirliliğini tetiklemiş olduğunun altını çizdi.
Yurtsever şöyle devam etti:
“Özellikle bundan 70 yıl evvel bu türlü süratli büyümeyle çok biçimde hayatımıza girmiş plastiklerin üretimi, 1950’lerden 2020’lere yanlışsız geldiğimizde, 200 kat artarak devam etmiş. Şu anda plastik üretimini düşündüğümüzde 400 milyon tonluk bir üretimden bahsediliyor. Pandemiyle bunun katlanarak arttığını da biliyoruz fakat buna ilaveten bir de 2050’lere gelindiğinde de bunun iki katına çıkacağını da biliyoruz. Lütuf üzere hayatımıza girdi ancak katiyen şu anda bela durumunda.”
“Tek kullanımlık eserlerin bırakılması gerek”
Yurtsever, kelamlarını, tek kullanımlık plastiklerin kullanımının bırakılması gerektiğine dikkati çekerek tamamladı:
“Tek kullanımlık eserlerin büsbütün bırakılması gerektiğini düşünüyorum. Hatta şu andan itibaren bırakmamız gerekiyor zira mevcut haliyle bile etrafımıza yeteri kadar plastiği yaydık, saçtık, dağıttık. Bu haliyle bile tabiatın kendini temizlemesi imkansız. Uzun vadede düşündüğümüzde şu anki yaptığımız kirliliğin faturası aslında gelecek kuşaklara kesilmiş vaziyette o yüzden bırakmamız gerekiyor. Plastikler, etrafta yok olan, biten, eriyen çözünen bir şey değil, kalıcı bir şey. O yüzden de birçoğunun tabiatta yüzyıllar boyunca tabiatta hiç bozulmadan kalabilme ihtimalleri var. Bırakabildiğimiz kadarını bırakmalıyız. Bilhassa tek kullanımlık eserlerden başlamalıyız.”
Tabiatta çözünmesi yüzyıllar sürebilen plastikler bu süreçte boyutları 1 mikrometreyle 5 milimetre ortasındaki parçacıklara, yani mikroplastiklere dönüşebiliyor.